Cây xạ đen – 10+ Công dụng, bài thuốc và những điều cần lưu ý

Xạ đen hay còn được người dân gian gọi là cây bạch vạn hoa, cây ung thư, cây bách giải hoặc cây dót.

Sở dĩ nó được gọi “xạ đen” là bởi vì “xạ” trong tiếng Mường có nghĩa là gan. Còn màu đen chính là màu sắc của dược liệu này. Khi cắt đôi thân sẽ có lớp nhựa đen chảy ra ngoài. Người dân tộc Mường xem nó như là “tiên dược” để bảo vệ sức khỏe cho cả buôn làng.

Ngoài ra, trong y học hiện đại nó có tên khoa học là Celastrus Hindsii, thuộc họ nhà dây gối. Xạ đen có tác dụng rất tốt trong việc hỗ trợ điều trị các khối u bướu và ung thư hiệu quả.

Tên khoa học: Ehretia asperula Zoll. & Mor.

Họ: Vòi voi (Boraginaceae)

Thành phần cây xạ đen

Theo nghiên cứu cho thấy, các hợp chất: Flavonoid, Quinon, Saponin Triterpenoid, Maytenfolone A trong cây xạ đen có tác dụng tiêu diệt các khối u bướu đặc biệt là khối u ác tính. Đây là các chất vô cùng quý hiếm mà ít cây thuốc nào có được như cây xạ đen.

• Flavonoid có tác dụng làm chậm quá trình oxy hóa do các gốc tự do gây ra. Từ đó giúp bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân ung thư. Đồng thời ngăn ngừa xơ vữa động mạch, tai biến mạch máu não, thoái hóa gan, lão hóa, tổn thương do nguồn bức xạ…
• Hoạt chất Quinon có khả năng làm cho tế bào ung thư dễ hóa lỏng để đào thải, bài tiết ra ngoài môi trường. Khi Quinon được kết hợp với Flavonoid sẽ giúp đào thải, loại bỏ tế bào ung thư khỏi người bệnh cách nhanh chóng.
• Dược chất Saponin Triterpenoid được minh chứng có thể ức chế sự phát triển tế bào ung thư, tái tạo lại cấu trúc tế bào bị bệnh. Đồng thời ngăn ngừa sự phát triển của các khối u, đặc biệt là khối u ác tính.
• Hợp chất Maytenfolone A trong xạ đen có tác dụng ức chế phát triển tế bào ung thư ở buồng trứng, cổ từ cung, ruột kết, đại trực tràng…

Hình ảnh cây xạ đen

Xạ đen là một loài cây bụi trườn có chiều cao khoảng 3 đến 5 mét, phân thành nhiều cành non. Trên mỗi cành đều có lông tơ mịn bao phủ, có màu nâu xám.

Lá xạ đen thường mọc so le với nhau; có đầu lá nhọn và phiến lá có hình bầu dục ngược. Hai mép lá đều có 7 cặp gân phụ nhưng lại không có răng cưa và cũng không có lông bao phủ như thân. Cuống lá xạ đen ngắn. Lá cũng không rụng theo mùa như những loại cây khác.

Hoa cây xạ đen thường mọc thành từng chùm ở ngọn cây. Hoa có màu trắng trong, cuống ngắn. Trổ hoa vào khoảng cuối xuân đầu hè từ tháng 3 – 5 hàng năm.

Quả xạ đen nhỏ, có hình trứng ngược thường mọc theo chùm. Khi khô quả sẽ nổ ra thành 3 phần, bên trong có chứa nhiều hạt màu hồng hồng. Cây thường kết quả sau 3 tháng trổ hoa từ tháng 8 đến 12.

Cây xạ đen mọc ở đâu?

Xạ đen có nguồn gốc từ những nước Châu Á . Tuy nhiên, chỉ tập trung nhiều ở khu vực Đông Nam Á như Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan, Indonesia, trong đó có Việt Nam.

Ở nước ta, loài cây này chỉ mọc ở những nơi có độ cao từ 1000 – 1500 mét. Thường gặp ở Ninh Bình, Thừa Thiên – Huế và phân bố nhiều nhất là ở Hòa Bình. Vì thế mà chúng ta thường nghe “cây xạ đen Hòa Bình” nhiều hơn những nơi khác.

Ngoài ra, tại một số vườn quốc gia lớn như Cúc Phương hay Ba Vì thì cũng sẽ tìm thấy loài cây này.

Cây xạ đen có mấy loại?

Theo một số báo cáo khoa học, nếu xét riêng biệt về giống loại cây xạ đen thì nó chỉ có một loại duy nhất. Nhưng nếu xét về dòng họ nhà cây xạ thì có đến 2 loại đó chính là cây xạ đen và cây xạ vàng.

Để điều trị bệnh người ta chỉ sử dụng xạ đen vì nó chứa dược tính chữa bệnh mà cây xạ vàng lại không có. Chính vì thế mà khi sử dụng bạn nên lưu ý kỹ càng để tránh nhầm lẫn với các loại cây xạ khác.

Cách nhận biết cây xạ đen?

• Khi còn tươi, cây xạ đen có thân dày hơn cây xạ vàng. Màu sắc cũng đậm màu hơn.
• Lá cây xạ đen có màu xanh ánh tím còn xạ vàng thì không. Khi phơi khô, lá xạ đen cũng không bị dòn hay vỡ vụn như xạ vàng.
• Khi phơi khô, cây xạ đen có mùi thơm nhưng thân cây có màu đen do có nhựa chảy ra từ thân gỗ. Còn xạ vàng lại có màu trắng và không có mùi.

Thu hái và chế biến cây xạ đen làm thuốc

Cây xạ đen có thể thu hái quanh năm. Để làm thuốc, người dân chỉ sử dụng toàn bộ cây trừ rễ.

Sau khi thu hái, người dân sẽ cắt thành từng khúc nhỏ và đem đi rửa sạch để loại bỏ tạp chất. Tiếp đó mang đi phơi hoặc sấy khô để bảo quản dùng dần.

Theo báo cáo nghiên cứu khoa học, các chuyên gia cho biết rằng trong xạ đen có chứa một số hoạt chất như tanin, flavonoid, acida min, triterpenoid, các polyphenol. Những hoạt chất này đều có tác dụng ức chế các tế bào ung thư và khối u rất tốt. Từ đó giúp ngăn ngừa cũng như hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả.

Kỹ thuật trồng cây xạ đen

Hiện nay, cây xạ đen có thể được trồng bằng nhiều cách, đó là giâm cành, hoặc trồng hạt. Khi trồng, bạn cần lưu ý các vấn đề sau:

• Nếu trồng bằng hạt, bạn cần xử lý tốt hạt trước khi gieo trồng. Cụ thể, trước tiên cần ngâm hạt giống xạ đen vào nước ấm trong thời gian khoảng 25 phút. Sau đó vớt ra và đem trộn đều với cát. Điều này sẽ giúp việc gieo hạt giống được dễ hơn.
• Nếu trồng cây xạ đen trong diện tích rộng, người trồng cần phải lên luống cao khoảng 25cm chiều rộng và 100cm chiều cao. Sau đó, làm đất tơi thật nhỏ, tiến hành bổ lỗ và gieo hạt vào.
• Nên nhớ, khi gieo hạt xong hãy phủ lên lỗ gieo hạt một lớp đất mỏng. Không nên phủ quá dày sẽ khiến hạt không thể nảy mầm. Cây sẽ nảy mầm chỉ khoảng 5 ngày sau đó.
• Nếu trồng bằng cách giâm cành, bạn cần chọn cành giống khỏe. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể mua thuốc kích thích mọc rễ để cành giống ra nhanh hơn và đảm bảo sức sống, cũng như sự phát triển của cây được tốt hơn.

Những đối tượng không nên và nên dùng nước xạ đen

Tác dụng nước xạ đen là điều không thể phủ nhận. Tuy nhiên có phải ai cũng dùng được loại nước uống này hay không?

Đối tượng không nên dùng nước xạ đen

Xạ đen là loại cây này lành tính, tương đối hiền. Dùng được cho nhiều người để uống chữa bệnh, phòng bệnh và tăng cường sức khỏe hiệu quả. Tuy nhiên, một số đối tượng dưới đây lại không nên dùng để tránh tình trạng bệnh nặng hơn, thậm chí là gây ra những tác dụng phụ nguy hiểm.

Người huyết áp thấp

Xạ đen có thể tác dụng hạ huyết áp. Vậy nên chúng thường được làm thành phần trong các bài thuốc cho người bị cao huyết áp.

Những đối tượng đang bị huyết áp thấp thì không nên sử dụng. Bởi có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh và có thể gây biến chứng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim,….

Trong những trường hợp bắt buộc cần sử dụng, người dùng hãy cho vào bài thuốc vài lát gừng để uống để trung hòa và giảm nguy cơ bị hạ huyết áp.

Người bị suy thận

Không thể phủ nhận tác dụng của nước xạ đen là rất tốt cho gan nhưng lại không tốt cho thận. Đặc biệt là những người đang bị suy thận.

Nước lá xạ đen khi đi vào cơ thể có thể cản trở quá trình lọc máu vốn đã yếu không được như người bình thường của thận. Vô tình, nước lá xạ đen làm thận đã yếu lại càng yếu hơn. Khả năng lọc máu giảm đáng kể gây biến chứng nguy hiểm cho người bệnh.

Xem thêm: Sâm cau có tác dụng gì? Cách dùng, giá bán, lưu ý khi sử dụng

Phụ nữ đang mang thai

Các bà bầu uống nước xạ đen được không? Sở dĩ có câu hỏi này là bởi lá xạ đen tương đối hiền lại còn giảm được chứng đau nhức xương khớp, mệt mỏi, căng thẳng đầu óc, những triệu chứng mà bà bầu thường hay gặp phải.

Tuy nhiên đối tượng là phụ nữ mang thai hoặc đang trong thời kỳ cho con bú lại tương đối nhạy cảm. Nên hạn chế sử dụng những loại thảo dược thuốc Nam.

Người đang bị tiêu chảy, đại tiện, phân lỏng

Những người đang bị đi đại tiện, ra phân lỏng, bị tiêu chảy cấp hoặc biến chứng từ sốt, các bệnh lý khác không nên uống nước lá xạ đen. Bởi hàm lượng dược tính của thảo dược có thể khiến bệnh nặng hơn dẫn đến mất nước, sốt mê man,…

Đối tượng nên sử dụng cây xạ đen

Bên cạnh những người không nên sử dụng để tránh những hậu quả không mong muốn khi dùng thì cũng có những người được khuyên nên dùng mỗi ngày. Hàm lượng dưỡng chất của loại cây này sẽ giúp điều trị bệnh tốt hơn. Tăng cường sức khỏe và phòng tránh bệnh tật hiệu quả.

Người bị bệnh ung thư, có khối u trong người

Cây xạ đen có tác dụng rất tốt trong điều trị bệnh ung thư.

Rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học ở các Đông và Tây y đều chứng minh loại cây này có tác dụng rất tốt trong điều trị các bệnh về ung thư. Đặc biệt là ung thư gan, ung thư phổi, ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt,…

Người đang thực hiện xạ trị

Những người đang thực hiện xạ trị, hóa trị điều trị ung thư có thể kết hợp uống nước lá xạ đen mỗi ngày để ức chế sự di căn của tế bào ung thư, ngăn không cho chúng phát triển. Đồng thời thành phần của nước lá xạ đen sẽ giúp tăng hiệu quả điều trị bệnh hơn, tránh để bệnh chuyển nặng.

Người nhiễm viêm gan B, bị men gan tăng cao, máu nhiễm mỡ

Những đối tượng trên được khuyên nên sử dụng nước lá xạ đen đúng liều lượng mỗi ngày để bồi bổ gan và máu, hòa tan mỡ máu để đào thải ra bên ngoài. Đặc biệt với người bị viêm gan B thành phần Flavonoid có tác dụng ức chế và tiêu diệt vi khuẩn cứ kỳ tốt nên được dùng nhiều trong các bài thuốc điều trị bệnh.

Bệnh nhân bị huyết áp cao

Uống nước lá xạ đen có tác dụng gì thì không thể bỏ qua công dụng là giúp hạ huyết áp. Do đó những người đang mắc bệnh này có thể áp dụng, nấu nước uống mỗi ngày để thấy những thay đổi tích cực trong cơ thể.

Những đối tượng khác

Tất cả những người khỏe mạnh cũng có thể được phép uống lá xạ đen. Mục đích chính là để tăng cường sức khỏe, điều hòa khí huyết, nâng cao sức đề kháng và phòng tránh mọi bệnh tật.

Công dụng của cây xạ đen

Từ xa xưa, do chưa có khái niệm bệnh ung thư vì thế mỗi khi bị đau ốm, vàng da, mụn nhọt, u bướu hay viêm nhiễm người dân tộc Mường đều dùng xạ đen để làm thuốc điều trị.

Vậy xạ đen có tác dụng gì? Chúng ta hãy điểm qua một số tác dụng nổi bật của dược liệu này nhé!

Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư

Hoạt chất flavonoid và quinon trong xạ đen có tác dụng hóa lỏng và làm chậm quá trình oxy hóa của các gốc tự do. Từ dó ngăn chặn các sự phát triển và di căn của các loại khối u bướu và ung thư.

Hiện nay, cả y học cổ truyền và y học hiện đại đều dùng dược liệu này để làm thuốc điều trị các loại bệnh ung thư. Cụ thể như: Ung thư vòm họng, ung thư gan, ung thư phổi, ung thư cổ tử cung,… rất hiệu quả.

Hỗ trợ điều trị cao huyết áp

Ngoài tác dụng ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư và u bướu thì nó còn có khả năng chữa huyết áp cao. Giúp ổn định huyết áp luôn ở mức ổn định và giúp ngủ ngon, sâu giấc hơn.

Chỉ cần sử dụng lá xạ đen sắc nước uống mỗi ngày để uống. Có thể dùng nước này uống thay nước trà hoặc nước lọc mỗi ngày.

Điều trị gan nhiễm mỡ, máu nhiễm mỡ

Theo giáo sư – tiến sĩ Lê Thế Trung, nguyên giám đốc Học viện Quân Y cho biết. Ngoài những tác dụng trên thì xạ đen có tác dụng rất tốt trong việc hỗ trợ điều trị bệnh gan, máu nhiễm mỡ.

Chỉ cần uống nước sắc xạ đen mỗi ngày trong vòng 2 tháng thì sẽ thấy tình trạng bệnh được cải thiện rất tốt.

Hỗ trợ điều trị viêm gan, xơ gan

Xạ đen được xem là vj thuốc quý có khả năng điều trị viêm gan, xơ gan và men gan cao. Nó được sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc dân gian dùng để chữa các bệnh liên quan đến gan, giúp tăng cường chức năng gan.

Chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh

Ngoài những công dụng trên, tác dụng của lá xạ đen rất tốt đối với những ai đang gặp phải chứng mất ngủ, suy nhược thần kinh và thiếu máu.

Hãy uống nước sắc xạ đen thường xuyên để giúp tăng cường tuần hoàn máu não. Giúp điều trị chứng đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, ù tai hiệu quả.