15+ công dụng của nhân trần và những lưu ý khi sử dụng

Tham vấn y khoa : Bác sĩ

Ngày cập nhật :06/02/2023

Nhân trần, cam thảo là loại thảo dược rất quen thuộc, được nhiều người dùng để hãm nước uống, giúp thanh nhiệt, giải độc. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về tác dụng của nhân trần,.. Hãy cùng tham khảo nhé!

Nhân trần là gì? Tổng quan về dược liệu nhân trần

Nhân trần có nhiều tên gọi như chè nội, bồ bồ, hoắc hương núi, chè cát. Tên khoa học của loài thảo dược này là Adenosma cordifolium. Đây là loài thực vật có hoa, thuộc họ Mã đề, một số tài lại ghi chép lại coi vị thuốc thuộc họ Huyền sâm, họ hoa mõm chó.

Tìm hiểu chung về nhân trần

Theo sổ sách ghi chép của Đông y, cây thuốc được chia làm hai loại:

• Nhân trần nam: Người ta thường gọi là hoắc hương núi phân bố chủ yếu ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Thái Nguyên và một số tỉnh miền Trung khác như Quảng Nam, Quảng Ngãi,….
• Nhân trần Bắc: Phân bố tại một số đảo Hải Nam và các tỉnh khác của Trung Quốc.

Hai loại kể trên đều có nhiều trong tự nhiên. Một số nơi đã gieo trồng dành cho mục đích y học. Mặc dù có tên gọi khác nhau nhưng công dụng chúng như nhau.

Mô tả hình ảnh

Là loài cây thân cỏ, mọc tự nhiên, phân bố chủ yếu tại một nước có khí hậu nhiệt đới và một số đảo tại khu vực Châu Á. Đây là cây sống lâu năm, có chiều cao từ 50-100cm, với các đặc điểm cụ thể như sau:

• Thân có nhiều nhánh tròn và có lông tơ.
• Lá mọc đối xứng nhau có hình trái xoan, mép có răng cưa, mặt lá có lông, nổi gân có mùi thơm đặc trưng.
• Hoa mọc thành từng cụm ở dạng bông ở đầu cành hoặc kẽ lá, có màu tím, đài hoa có 5 răng xếp thành hình quả chuông.
• Quả là quả nang có hình bầu dục. Bên trong có chứa hạt màu vàng.
• Toàn bộ cây đều có mùi thơm, tất cả bộ phần đều sử dụng được trừ rễ. Thông thường mùa hoa quả vào tháng 5 đến tháng 7.

Phân bố và thu hái

Phân bố chủ yếu tại các nước có khí hậu nhiệt đới và các đảo tại Châu Á. Ở nước ta, loài thảo dược này được tìm thấy tại bờ ruộng, bãi đất trống ở nhiều nơi, tập trung khá nhiều ở các tỉnh phía Bắc.

Tại Đà Nẵng, chúng mọc rải rác tại các rừng keo lai ở Hoà Phú. Một số phát hiện cho biết quần thể cây thuốc mọc nhiều ở các khu vực lân cận như xã Hoà Ninh. Có thể gieo trồng bằng hạt.

Vị thuốc được thu hái khi lúc đang ra hoa vào khoảng tháng 5 đến tháng 7. Sau khi thu hái, đem phơi khô. Trong Đông y, nó có vị cay, tính ấm, mùi thơm có công dụng thanh nhiệt, tiêu độc, trừ phong thấp, hành khí tan ứ, tiêu thũng độc, giảm đau, chống ngứa, tiêu viêm,…

Bộ phận dùng của nhân trần

Toàn bộ thân cây trên mặt đất đều được sử dụng làm thuốc chữa bệnh (trừ rễ). Người ta thường thu hái nó vào mùa hè lúc cây đang ra hoa. Sau đó, đem phơi hoặc sấy khô, bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Khi sử dụng đem rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn tạp chất. Tiếp theo thái thành từng khúc nhỏ, mỗi khúc tầm khoảng 6cm, phơi và sao vang qua cho khô.

Xem thêm: [ Nên tham khảo]10+ Tác dụng của ổi không phải ai cũng biết

Thành phần hóa học trong nhân trần

Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy, trong nhân trần có các thành phần hóa học tốt cho sức khỏe con người. Một số thành phần hoá học như flavonoid, coumarin, saponin, acid nhân thơm và tinh dầu.

Trong tinh dầu của thảo dược chứa khoảng 1% gồm paracymen, limonen, pinen, anethol,… một số nghiên cứu khác đã chiết tách từ phần thân cây một momo terpenoid peroxyd,…

Công dụng của nhân trần

Một số tác dụng dụng dược lý được các nghiên cứu chứng minh dựa trên dược liệu cho thấy:

• Tác dụng thanh nhiệt, giải độc cơ thể.
• Điều trị viêm gan, tăng cường khả năng đào thải độc tố của gan, chữa vàng da, đau mắt đỏ.
• Công dụng tăng tiết mật, giúp lợi tiểu.
• Tiêu diệt giun, điều này đã được thực nghiệm trên giun đũa cho ra kết quả rất tốt.
• Điều trị mất ngủ kinh niên.
• Hạ huyết áp
• Giúp ức chế các tế bào ung thư

Theo Đông y, dược liệu có vị đắng, hơi cay, tính bình quy vào kinh vị, tỳ, can thận. Thảo dược có tác dụng lợi thp, hành khí, thanh nhiệt, chỉ thống, lợi tiểu, làm ra mồ hôi.

Trong Tây y, chúng được sử dụng  làm tăng tiết và thúc đẩy quá trình biết tiết dịch mật, ngăn ngừa tình trạng viêm mỡ, bảo vệ tế bào gan, hạ huyết áp, thúc đẩy tuần hoàn, giảm đau, giải nhiệt và chống viêm.

Ngoài ra, nó ức chế một số loại vi khuẩn như thương hàn, tụ cầu vàng, phó thương hàn, e.coli, mủ xanh, song cầu khuẩn gây viêm não, viêm phổi và các loại nấm. Bên cạnh đó các hoạt chất  tăng cường miễn dịch và ức chế một số loại tế bào ung thư.

Trên lâm sàng, nó được sử dụng để chữa bệnh: Viêm gan truyền nhiễm cấp tính ở thể vàng da, giun chui ống mật, thiểu năng mạch vành, rối loạn lipid máu, eczema ở trẻ em, nấm da, viêm loét miệng,…

Cách dùng, liều dùng của nhân trần

Với nhiều công dụng vô cùng tuyệt vời mà nhân trần mang lại, thì cách sử dụng như thế nào để mang lại hiệu quả cao? Liều dùng như thế nào là phù hợp? Tiếp theo mời bạn tham khảo cách sử dụng và liệu dùng ngay sau đây.

Một số công thức trà nhân trần

Cách 1:

Nhân trần 40g thái vụn, hãm cùng với nước sôi trong ấm trà kín trong 15 phút, cho thêm một chút đường phèn để điều vị, uống thay trà hàng ngày. Dùng để ngăn ngừa các bệnh thấp nhiệt và hỗ trợ điều trị viêm gan cấp, mãn tính.

Cách 2:

Nhân trần 200g, trà 40g, sinh đại hoàng 50g. Đem ba vị thuốc tán vụn, mồi ngày sử dụng từ 20-30g hãm với sôi trong ấm trà hoảng 15 phút, sử dụng thay trà hàng ngày. Dùng để chữa trị viêm gan vàng da cấp tính có sốt.

Cách 3:

Cây bạch hoa xà thiệt thảo 400g, sinh cam thảo 50g, nhân trần 200g. Đem tất cả tán vụn, mỗi ngày sử dụng khoảng 50g hãm cùng với nước sôi trong ấm trà. Sau 15 phút thì có thể sử dụng được, uống thay trà hàng ngày, dùng để chữa viêm gan vàng da cấp tính có triệu chứng sốt kèm theo.

Cách 4:

Mạch nha 500g, quất bì 300g, nhân trần 500g, đem tất cả thảo dược sấy khô, tán thành vụn nhỏ. Mỗi ngày sử dụng 50g hãm cùng với nước sôi trong ấm trà. Sau khoảng 30 phút thì lấy ra sử dụng, uống thay trà hàng ngày. Dùng để chữa trị viêm gan như chán ăn, rối loạn tiêu hoá, đầy bụng chậm tiêu.

Cách 5:

Nhân trần 200g, râu ngô 200g, bồ công anh 100g. Đem tất cả vị thuốc tán vụn, mỗi ngày sử dụng 40g hãm cùng với nước sôi trong ấm trà, sau 15 phút thì lấy uống, dùng thay trà hàng ngày. Dùng để chống viêm, sỏi mật, viêm túi mật,….

Liều dùng thông thường của nhân trần

Tác dụng mà nhân trần mang lại vô cùng tuyệt vời cho sức khoẻ của con người. Nhưng điều đó không có nghĩa là bạn có thể sử dụng thảo dược một cách tuỳ tiện.

Theo thầy thuốc, để tận dụng hiệu quả mà nó mang lại, bạn chỉ cần dùng từ 10-20g/ngày, dưới dạng thuốc sắc, thuốc viên hay siro.

Một số bài thuốc có nhân trần

Bài thuốc chữa bệnh từ nhân trần theo kinh nghiệm dân gian

Dưới đây là một số bài thuốc từ từ cây cảm thảo:

Điều trị viêm gan vàng da cấp tính có sốt

• Cách 1: Dùng 100 gram hoắc hương núi, 30 gram đường trắng và 50 gram bồ công anh. Đem tất cả các vị thuốc này sắc nước và uống trong ngày. Ngoài giúp cải thiện triệu chứng viêm gan vàng da cấp tính có sốt, bài thuốc này còn giúp hỗ trợ điều trị bệnh viêm nhiễm đường mật cấp tính hoặc khắc phục tình trạng nước tiểu có màu vàng sẫm,…
• Cách 2: Sử dụng 300 gram nhân trần, 30 gram trà và 60 gram sinh đại hoàng đem tán vụn. Mỗi lần lấy 30 gram hỗn hợp trà hãm với nước sôi từ 15 – 20 phút và uống.
• Cách 3: Lấy 150 gram nhân trần, 50 gram sinh cam thảo và 500 gram bgachj hoa xà thiệt thảo đem tán vụn và trộn đều với nhau. Mỗi ngày dùng 60 gram hãm nước sôi và uống.

Lợi tiểu

Dùng 30 gram hoắc hương núi và 30 gram râu ngô đem sắc nước và uống trong ngày. Thường xuyên sử dụng giúp cải thiện chứng tiểu rát, khó tiểu, bí tiểu hoặc tiểu dắt,…

Làm giảm huyết áp

Sử dụng 30 gram nhân trần hãm trong ấm nước nóng và dùng uống hàng ngày giúp ổn đinh huyết áp.

Điều trị viêm hoặc ngứa da

Dùng 30 gram hoắc hương núi và 15 gram lá sen đem phơi hoặc sấy khô rồi tán bột mịn. Mỗi lần dùng 3 gram pha trong nước ấm, thêm mật ong và uống.

Lợi thấp và làm tiêu tan màu vàng ở da

24 gram hoắc hương núi sắc uống với 8 gram đại hoàng và 12 gram chi tử.

Sát trùng vết thương và hỗ trợ máu khó đông

Sử dụng một nắm lá cây hoắc hương núi đem rửa sạch và giã nát. Sau đó đắp lên vết thương giúp giảm sưng và kháng khuẩn. Đồng thời, cách làm này còn giúp cầm máu ở những bệnh nhân có vết thương có tiền sử máu khó đông.

Chữa viêm gan cấp hoặc mạn tính gây vàng da

• Cách 1: Sử dụng 30 gram nhân trần sắc thuốc, lấy nước và lọc bỏ bã. Tiếp đó, lấy phần nước cho 50 gram gạo lức đã được làm sạch vào nấu cháo. Khi cháo chín, thêm đường và ăn.
• Cách 2: Dùng 30 gram hoắc hương núi đã được thái nhỏ đem hãm trong nước sôi từ 10 – 15 phút. Mỗi khi uống thêm đường phèn vào.

Thanh nhiệt và mát gan

Dùng nhân trần, bông mã đề và bán biên liên, mỗi vị một lượng bằng nhau đem phơi hoặc sấy khô. Sau đó, đem tán mịn và trộn đều với nhau. Mỗi lần uống lấy 50 gram bột hòa tan với nước đun sôi để nguội và dùng.

Cải thiện tình trạng đau đầu, say nắng và sốt

• Cách 1: Dùng 1 nắm nhân trần và hành tăm đem sắc nước và uống
• Cách 2: 16 gram nhân trần. 20 gram hoàng cầm, 8 gram mộc thông, 20 gram hoạt thạch và 8 gram thạch xương bồ. 6 gram hoắc hương, 6 gram liên kiều, 6 gram xạ can và 6 gram bạch đậu khấu. Tất cả các vị thuốc sắt uống.

Điều trị sốt, vàng da

Lấy 16 gram nhân trần, 12 gram lá cối xay và 16 gram lá vọng cách đem sắc thuốc và uống. Sử dụng liên tục trong 3 – 4 ngày giúp điều trị sốt và vàng da.

Trị đau mắt hoặc mắt sưng đỏ

Sử dụng 1 nắm lá nhân trần sắc chung với 1 nắm lá mã đề. Uống nước thuốc cho đến khi mắt hết đau hoặc đỏ thì ngưng.

Dự phòng sỏi mật hoặc viêm túi mật

• Cách 1: Dùng 150 gram nhân trần, 300 gram râu ngô và 150 gram bồ công anh đem tán vụn và trộn đều. Mỗi ngày dùng 60 gram hãm với nước sôi để nguội và uống.
• Cách 2: 63 gram nhân trần, 63 gram uất kim, 63 gram bồ công anh và 16 gram nghệ vàng. Sắc uống

Điều trị viêm gan ở giai đoạn có di chứng khó tiêu, chán ăn hoặc đầy bụng

Lấy 500 gram nhân trần, 250 gram quất bì và 500 gram mạch nha đem sấy khô và tán vụn. Mỗi ngày dùng 60 gram hãm trong nước sôi và uống trong ngày.

Khắc phục chứng chân tay ra nhiều mồ hôi, lạnh

Dùng 12 gram can khương, 24 gram nhân trần và 4 gram phụ tử chế. Mỗi ngày sắc uống 1 thang, uống liên tục từ 3 – 4 ngày để kiểm soát triệu chứng bệnh.

Đẩy lùi tình trạng mệt mỏi, sắc mặt u ám, không muốn ăn

Dùng 15 gram nhân trần sắc chung với gừng khô thái lát, táo tàu và đường đỏ. Uống nước và ăn táo, sử dụng 5 – 7 ngày để có tác dụng tốt.

Xem thêm: Nước cam và những công dụng tuyệt vời từ loại nước uống này

Lưu ý, thận trọng khi dùng nhân trần

Để sử dụng vị thuốc một cách hiệu quả và khoa học. Bạn cần phải lưu ý một số điều sau đây để không gặp phải những triệu chứng không mong muốn.

Khi dùng nhân trần, bạn nên lưu ý những gì?

• Nhân trần được xem như một vị thuốc lợi tiểu rất tốt do tác dụng đào thải, giải biểu. Vì vậy, không dùng song song với các thuốc lợi tiểu khác để tránh thận phải làm việc quá sức.
• Phụ nữ đang mang thai, trẻ sơ sinh không nên sử dụng dược liệu.
• Nếu uống thay nước hàng ngày, nên pha loãng để tránh gây mất cân bằng điện giải.
• Bổ sung nhiều nước cho cơ thể khi dùng dược liệu trong quá trình điều trị bệnh.
• Trong quá trình sử dụng nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường hãy tạm ngưng và đến bệnh viện kiểm tra.
• Mức độ an toàn
• Nhân trần có thể tương tác với một số loại thuốc, dược liệu khác hay thực phẩm chức năng khi bạn sử dụng. Để tránh các thuốc làm giảm tác dụng của nhau, bạn nên sử dụng cách ít nhất 1 tiếng.

Nếu là người mới lần đầu sử dụng, tốt nhất nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc hoặc những người đã từng sử dụng. Cũng không nên tùy tiện kết hợp giữa thuốc nam và thuốc tây cùng một lúc có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dùng.

Nhân trần mua ở đâu? Giá bao nhiêu?

Nếu bạn chưa biết chỗ mua nhân trần chất lượng. Bạn có thể tìm mua tại các cửa hàng thuốc bắc, thuốc đông y uy tín. Để đảm bảo nguồn dược liệu đạt chuẩn, và sạch.

Giá bán cam thảo trung bình dao động từ: 200.000 đồng/kg.

Trên đây là toàn bộ thông tin liên quan đến nhân trần hay còn gọi là cam thảo. Hi vọng rằng, thông qua bài viết này, bạn đọc đã hiểu hơn về tác dụng của thảo dược này.