[Lá vối]: 8 Công dụng bất ngờ và 15 bài thuốc đơn giản, hiệu quả

Tham vấn y khoa : Bác sĩ

Ngày cập nhật :18/11/2022

Lá vối được nhiều người chế biến thành trà uống hàng ngày. Bởi loại lá này có nhiều công dụng chữa bệnh như mát gan, thanh nhiệt. Ngoài ra còn phải kể đến tác dụng của lá vối giảm cân, tác dụng của lá vối trong làm đẹp…

Nội dung bài viết dưới đây sẽ chia sẻ cụ thể hơn về tác dụng của loại lá này. Một số bài thuốc chữa bệnh. Cũng như cách nấu nước lá đúng cách. Các bạn đừng bỏ qua nhé.

Mô tả về dược liệu lá vối

• Tên gọi khác: Mạn kinh tử (hạt vối), cây trâm nắp
• Tên khoa học: (Roxb.) Merr. et Perry (Eugenia operculata Roxb.)
• Họ: Thuộc họ Sim – Myrtaceae

Đặc điểm cây thuốc

Cây lá vối là một loại thực vật có hoa, thân mộc cỡ vừa, có thể cao tới 12 – 15 m. Vỏ cây có màu nâu đen, nứt dọc, cành cây tròn hoặc thỉnh thoảng có hình 4 cạnh nhẵn.

Lá có hình trái xoan, ngược, thót nhọn ở gốc, có mũi ngắn nhỏ ở chóp lá. Hai mặt là màu xanh nhạt, có đốm nâu, phiến lá dày, dai, cứng. Lá già có nhiều chấm đen ở mặt dưới lá. Lá dài khoảng 8 – 9 cm, rộng 4 – 8 cm, cuống lá ngắn khoảng 1 đến 1,5 cm.

Hoa vối gần như không có cuống, màu trắng lục mọc thành 3 – 5 cụm trải ra ở những nách lá đã rụng. Nụ hoa vối dài nhỏ có 4 cánh, nhiều nhị.

Loại cây này ra hoa vào tháng 5 đến tháng 7. Sau đó kết quả, quả hình cầu hoặc hình trứng thuôn dài nhăn nheo có đường kính khoảng 7 – 12 mm. Quả có đặc điểm nhám, có chứa dịch bên trong, khi chín màu tím hoa sim.

Dược liệu

Bộ phận dùng làm thuốc: Nụ hoa, vỏ thân, lá.

Phân bố

Đây là loài cây nhiệt đới phân bố rộng rãi ở nhiều nơi ở châu Á, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Việt Nam… Ở nước ta, lá vối thường mọc hoang ở bờ hồ, suối và trồng ở nhiều nơi để lấy lá, nụ hoa pha trà, hãm nước để uống.

Khu vực phân phối phổ biến ở các tỉnh miền Trung và Trung du Bắc bộ. Điển hình như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Bắc Giang, Nghệ An, Phú Thọ, Lạng Sơn, Thanh Hóa, các tỉnh Tây Nguyên, Đồng Nai, Vũng Tàu…

Bộ phận sử dụng

Lá và nụ hoa được dùng để làm trà, nấu nước uống điều trị một số bệnh lý.

Bào chế thuốc

Để có một ấm trà vôi thơm, ngon và đậm vị thì bước ủ lá rất quan trọng. Dưới đây là 2 cách ủ lá vối được lưu truyền từ đời này sang đời khác cho đến tận hôm nay. Mời bạn đọc cùng tham khảo nhé.

Cách ủ lá tươi:

• Nếu ủ lá tươi bạn nên chọn những lá to, không bị sâu cắn phá, không bị vụn. Sau khi hái thì cắt bỏ cuống, rửa qua 1 lần nước để bớt nhựa cây và bụi bẩn.
• Tiếp đến cho hết dược liệu vào chậu ngâm 3 ngày, mỗi ngày thay nước 1 lần.
• Sau đó vớt ra để ráo rồi đem đi phơi nắng cho khô rồi cho vào túi zip hoặc túi nilong bảo quản và sử dụng dần.

Cách ủ lá khô:

• Đối với lá khô mua ở các hiệu thuốc Nam có thể đem ủ ngay mà không cần rửa như lá tươi. Bởi nó đã được phơi khô và không còn nhựa cây nữa).
• Sau khi mua về, bạn lót rơm, rạ dưới đáy chum, vại, rồi để lá vối lên trên. Sau đó phủ thêm một lớp rơm và lá chuối lên mặt, lập úp chum lại.
• Đợi đến khi thảo dược chuyển sang màu đen thì đem ra phơi khô. Sử dụng ở dạng khô, có thể dùng lâu hơn.
• Mục đích của cách ủ này để phá huỷ các chất diệp lục bên trong lá và loại bỏ mùi nhựa lá gây khó chịu khi sử dụng.

Lưu ý: Đối với cách ủ này bạn nên bảo quản kĩ hơn vì dược liệu dễ bị mốc. Tốt hơn hết là chỉ lấy vừa đủ liều lượng dùng và sử dụng hết trong ngày, tránh để qua đêm.

Xem thêm: 16+ Tác dụng của đậu đen khi chế biến đúng cách

Bảo quản

Bảo quản lá vối khô, lên men trong thùng, hộp kín. Tránh nơi có nhiệt độ quá cao, ẩm ướt và sâu bọ, côn trùng.

Thành phần hóa học

Trong lá vối có chứa tamin, một số khoáng chất, vitamin và khoảng 4% tinh dầu. Do đó, lá vối thường có mùi thơm dễ chịu và có chất kháng sinh chống lại nhiều loài vi khuẩn gây bệnh.

Trong nụ vối có chứa Beta – Sitosterol có khả năng chuyển hóa cholesterol. Hỗ trợ kháng sinh và làm giảm lượng mỡ trong máu.

Các bộ phận khác nhau của lá vối có thể chứa sterol, chất béo, tanin catechic và gallic. Nụ và lá vối có chứa acid triterpenic.

Vị thuốc lá vối

Loại lá này được sử dụng như vị thuốc để chữa bệnh. Vậy vì sao lá vối có nhiều công dụng chữa bệnh đến như thế. Hãy cùng tìm hiểu trong phần sau đây.

Tính vị

Theo y học cổ truyền Mạn kinh tử (quả vối) có vị đắng, cay, tính hơi hàn. Có tác dụng thanh lọc máu, điều trị phong nhiệt.

Lá vối vị đắng, hơi chát, chứa một ít độc tố nhẹ. Có tác dụng thanh nhiệt, sát trùng, điều hòa gan, phổi và bàng quang.

Nước lá vối có tính kháng khuẩn, giảm đau, chống viêm, tiêu đờm, điều chỉnh huyết áp do gan nóng. Sử dụng nước nấu hàng ngày có thể tiêu thực, làm giảm mỡ máu, điều trị cảm nắng, điều hòa thân nhiệt.

Quy kinh

Lá vối quy vào kinh phế, can và bàng quang.

Tác dụng dược lý

• Hỗ trợ tiêu hóa: Trong lá có chứa Tanin có thể bảo vệ niêm mạc ruột, kháng khuẩn. Chống lại các loại vi khuẩn gây hại trong niêm mạc ruột.
• Kháng khuẩn: Trong lá và nụ vối có chứa chất kháng sinh thực vật. Có thể tiêu diệt được nhiều mầm vi khuẩn gây bệnh. Thường được ứng dụng để chữa các bệnh viêm da, mụn nhọt, viêm đại tràng mãn tính, lỵ trực trùng.
• Hỗ trợ đảo ngược các tế bào ung thư: Trong nụ vối có chứa một hợp chất gọi là Polyphenol. Có thể đảo ngược các tế bào ung thư đa kháng thuốc.

Cách dùng – Liều lượng

Cách dùng:

• Lá dùng làm trà, hãm nước sôi, uống nóng. Hoa nhỏ thu hái sau đó cũng được dùng pha trà uống. Ngoài ra, có thể hãm lá, nụ, hoa vối với lá Bạch đàn, Hoắc hương để hỗ trợ tiêu hóa.
• Sắc nước lá đặc có thể kháng sinh, sát trùng để rửa, vệ sinh mụn nhọt, lở loét, ghẻ, chốc lở.
• Lá, vỏ, thân, nụ, hoa vối có thể ứng dụng để sắc thuốc chữa đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy, mụn nhọt, viêm đại tràng mãn tính, kiết lỵ.
• Có thể bào chế thành dạng siro dùng thoa vào các khớp đau, sưng, đỏ. Hoặc uống trong để điều trị phong thấp.

Liều lượng: Phụ thuộc vào mục đích sử dụng của người dùng.

Tác dụng chữa bệnh của lá vối

Nhiều nghiên cứu Y học Cổ truyền và Y học hiện đại đã chỉ ra loại lá này rất tốt cho cơ thể. Nhất là với hệ tiêu hóa, miễn dịch cũng như hệ cơ xương khớp. Công dụng của lá vối tươi và khô nhìn chung giống nhau.

Cụ thể như sau:

Chè vối giúp thanh lọc cơ thể

Theo Y học cổ truyền, nước vối có tác dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, làm mát cơ thể. Thường xuyên uống sẽ giúp cơ thể đào thải độc tố hiệu quả hơn thông qua đường tiết niệu.

Bạn có thể uống nước vối quanh năm nhất là vào mùa nắng nóng để giải nhiệt thay cho nước lọc.

Nâng cao sức khỏe hệ tiêu hóa

Như đã nói ở trên, trong thành phần của cây vối chứa hoạt chất tanin. Có tác dụng kháng khuẩn, bảo vệ niêm mạc đường ruột tránh những vi khuẩn gây hại.

Có thể thấy trong dân gian, người ta hay dùng lá vối trong nhiều bài thuốc cải thiện tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy…

Giúp phụ nữ mang thai hấp thu tốt dinh dưỡng cho cơ thể

Với các chị em phụ nữ mang thai, uống nước lá vối sẽ giúp cơ thể dễ hấp thu các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của thai nhi. Ngoài ra, nước vối cũng bổ sung nhiều vitamin và khoáng chất. Giúp mẹ bầu ăn ngon miệng, lợi sữa, đảm bảo sức khỏe và thể chất của bé sơ sinh sau này.

Hỗ trợ giảm các triệu chứng của bệnh viêm đại tràng

Trong các vấn đề tiêu hóa mà lá vối cải thiện phải kể đến bệnh viêm đại tràng. Nhờ hàm lượng tanin, giúp loại thảo mộc này bảo vệ niêm mạc đại tràng cực tốt.

Các tinh dầu trong lá vối cũng góp phần kháng khuẩn. Nhưng vẫn không làm ảnh hưởng đến lợi khuẩn bên trong đại tràng.

Một số kháng sinh thực vật trong loại lá này cũng được ghi nhận có thể tiêu diệt được các vi khuẩn gây hại như: Salmonella, Streptocous… Vào mùa đông lá sẽ có hàm lượng kháng sinh cao nhất.

Chính vì vậy, người bệnh đại tràng có thể uống nước vối để hỗ trợ cải thiện tình trạng bệnh. Nhất là các trường hợp mắc viêm đại tràng do nhiễm khuẩn.

Tác dụng của lá vối trong làm đẹp

Cả nước lá vối tươi và khô đều được liệt vào “nhóm thuốc” sát khuẩn. Có khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh ngoài da như mụn nhọt, chốc lở.

Uống nước vối thanh nhiệt cũng là cách để hạn chế mụn nhọt, mẩn ngứa. Dân gian xưa vẫn có thói quen vò nát lá vối tươi, nấu nước gội đầu để chữa chốc lở da đầu.

Uống nước vối hỗ trợ điều trị viêm gan, vàng da

Cây vối rất tốt với những người mắc các bệnh về gan như: viêm gan, gan nhiễm mỡ,… khiến da vàng vọt.

Uống nước vối thường xuyên sẽ phần nào tăng hiệu quả thanh lọc, đào thải các độc tố ra khỏi cơ thể, giảm gánh nặng cho gan. Với những người bình thường uống nhiều loại nước này cũng giảm nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Tốt cho người bệnh Gout

Nhiều tài liệu Đông y cho rằng, nước lá vối có tác dụng thanh nhiệt, giải độc. Nên có thể hỗ trợ đào thải acid uric. Từ đó, có tác dụng hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh gout.

Bên cạnh đó, các hoạt chất trong loại lá này cũng có khả năng kháng viêm hỗ trợ giảm các triệu chứng sưng đau do bệnh gout gây ra.

Hỗ trợ phòng ngừa biến chứng bệnh tiểu đường

Với hàm lượng chất chống oxy hóa dồi dào. Lá vối nằm trong danh sách những loại thảo mộc có khả năng phòng ngừa các biến chứng cho người bệnh tiểu đường.

Người bệnh có thể uống nước vối hoặc nụ vối mỗi ngày. Để duy trì đường huyết ở mức độ ổn định.

Xem thêm: Sữa ong chúa: 10+ Thông tin không phải ai cũng biết

Bài thuốc sử dụng lá vối

Nội dung tiếp theo của bài viết sẽ là một số bài thuốc chữa bệnh từ lá vối. Mọi người có thể tham khảo để sử dụng và chữa bệnh.

Lưu ý: Nội dung chỉ mang tính tham khảo, các bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào.

Chữa lở ngứa, chốc đầu

Sử dụng một lượng vừa đủ nấu nước để tắm, gội đầu và vệ sinh kỹ ở nơi lở ngứa, chốc lở.

Chữa bỏng

Lấy vỏ cây lá vối cạo phần vỏ thô, rửa sạch, để ráo nước mang đi giã nát. Hòa với nước sôi để nguội sau đó lọc lấy phần nước thoa lên chỗ bỏng.

Bài thuốc có thể làm tăng tiết dịch, giảm sưng phồng. Làm dịu các cơn đau và hạn chế sự phát triển của vi trùng.

Viêm da lở ngứa

Sắc nước lá vối đặc, lấy nước bôi vào vùng viêm da, lở ngứa để điều trị.

Chữa viêm đại tràng mãn tính

Người bệnh viêm đại tràng mãn tính, thường xuyên đi ngoài ra phân sống, đau bụng âm ỉ. Có thể dùng khoảng 200g lá vối tươi, vò nát, hãm với 2 lít nước sôi. Ngâm trong 1 giờ, dùng uống thay nước.

Chữa đầy bụng khó tiêu

Dùng 6 – 12g thân cây vối, sắc lấy nước đặc dùng uống 2 lần trong ngày.

Hoặc có thể dùng 10 – 15g nụ vối sắc lấy nước đặc, uống 3 lần trong ngày.

Giảm mỡ máu

Sử dụng 15 – 20g nụ vối, hãm lấy nước, dùng uống như nước trà. Hoặc có thể nấu thành nước đặc, chia thành 3 lần uống trong ngày. Thường xuyên sử dụng để thấy hiệu quả điều trị.

Chữa bệnh tiêu chảy

• Bài thuốc thứ nhất:

+ Chuẩn bị các nguyên liệu gồm: 100g vỏ thân cây vối, vỏ thân cây sung 100g, lá phèn đen 100g, 100g lá ơi tươi, 50 g hạt vải, 50g vỏ cây đại và 30 g quế.

+ Các nguyên liệu trên mang đi sấy khô, tán thành bột mịn.

+ Mang bột này luyện thành hồ rồi làm thành hoàn, đường kính bằng hạt đỗ đen.

+ Mỗi lần dùng 12g, chia làm 2 lần uống trong ngày.

• Bài thuốc thứ hai:

+ Sử dụng 3 chiếc lá vối, vỏ ổi rộp 8g, núm của quả chuối tiêu 10g mang đi thái nhỏ, phơi khô.

+ Sau đó sắc cùng với 400ml nước, đến khi cạn còn 100ml là được.

+ Khi dùng chia làm 2 lần, uống trong ngày.

+ Sử dụng liên tục trong 2 – 3 ngày để thấy hiệu quả sử dụng.

Chữa tiểu đường

Dùng 15 – 20g nụ vối sắc lấy nước, chia thành 3 lần uống trong ngày. Hoặc sử một lượng nụ vối vừa đủ hãm với nước sôi uống thay trà.

Chữa viêm gan vàng da

Sử dụng 200g rễ hoặc thân cây lá vối hãm với nước sôi dùng uống hàng ngày.

Chữa lạnh bụng, cơ thể mệt mỏi

Dùng 16g lá vối khô, trần bì 16g, cam thảo 8g mang đi tán thành bột mịn. Cho thêm 3 lát gừng tươi sắc thành nước uống hoặc pha 25 – 30g với nước dùng uống hàng ngày.

Hỗ trợ điều trị Gout

Nụ vối hoặc lá vối sắc lấy nước uống hàng ngày có thể hỗ trợ tiêu tích, làm tan khoáng chất Uric. Từ đó góp phần hỗ trợ điều trị bệnh Gout.

Lưu ý: Bài thuốc chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị, không thể thay thế tư vấn, hỗ trợ và phương pháp điều trị của bác sĩ.

Hỗ trợ tiêu hóa cho phụ nữ mang thai

Lá vối hãm nước uống như trà có thể giúp phụ nữ mang thai hấp thụ các chất dinh dưỡng từ chế độ ăn uống hàng ngày.

Đồng thời sử dụng nước lá vối cũng làm tăng cảm giác ngon miệng, kích thích hệ thống tiêu hóa. Điều này góp phần đảm bảo dinh dưỡng và sức khỏe của mẹ và bé.

Giúp lợi sữa

Sử dụng nước đun hoặc trà lá vối ngay từ đầu thai kỳ. Có thể làm tăng chức năng tuyến sữa, tăng cường sức khỏe và đảm bảo thể chất khi sinh con.

Lợi tiểu, giải độc

Dùng lá vối nấu với nước hoặc hãm với nước sôi uống như trà hoặc nước giải khát. Có thể thanh lọc cơ thể, thanh nhiệt và hỗ trợ đào thải các chất độc ra khỏi cơ thể.

Giải độc lá ngón

Sử dụng một nắm tươi giã nát, cho thêm một ít nước dùng uống trực tiếp. Hoặc bơm vào dạ dày để giải độc lá ngón.

Một số lưu ý khi sử dụng lá vối

Lá vối tươi có hiệu quả điều trị bệnh cao hơn lá vối đã ủ hoặc phơi khô. Tuy nhiên, tính chất kháng viêm và kháng khuẩn của lá vối tươi rất mạnh. Nên có thể dẫn đến tình trạng tiêu diệt cả những loại khuẩn có lợi trong cơ thể.

Do đó, người dùng nên sử dụng lá vối tươi để pha nước uống hàng ngày. Ngoài ra, những người quá gầy, suy nhược cơ thể, quá yếu ớt, thường hay bệnh vặt. Không nên dùng lá vối, nụ vối hoặc thân vối để điều trị bệnh.

Ngoài ra, khi uống nước lá vối người dùng nên chú ý một số vấn đề như sau:

• Không nên uống quá nhiều, mỗi ngày chỉ uống một ấm trà hoặc một ly nước. Không được dùng thay nước lọc, bởi vì điều này có thể ảnh hưởng đến hệ thống bài tiết.
• Không uống nước lá vối khi đói và không được uống nước vối quá đặc. Nước lá vối có thể kích thích hệ thống tiêu hóa, làm tăng nhu động ruột. Do đó, sử dụng nước lá vối đậm đặc có thể gây cảm giác mệt mỏi, mất năng lượng, choáng váng…
• Nước lá vối hoặc nụ vối có thể thanh lọc cơ thể và mang lại một số cải thiện sức khỏe. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất, người dùng nên chú ý kết hợp chế độ ăn uống, luyện tập khoa học. Ngoài ra, trao đổi với thầy thuốc trước khi sử dụng để nắm rõ tình trạng sức khỏe và có liều lượng sử dụng phù hợp.

Những thắc mắc khi dùng nước lá vối

Phần cuối bài viết là một số thắc mắc phổ biến khi sử dụng lá vối.

Uống nước vối hại thận có đúng không?

Thông tin uống nước vối hại thận là hoàn toàn không chính xác. Các chuyên gia đã khẳng định, việc uống nước lá vối không hề gây hại cho thận mà ngược lại nó còn có lợi cho thận.

Theo đó, trong đề tài nghiên cứu mang tên “Bước đầu nghiên cứu tác dụng điều trị sỏi đường tiết niệu bằng nước hãm nụ vối”. Của PGS.TS Hà Hoàng Kiệm (Bệnh viện 103 – Học viện Quân Y) cho thấy. Nước nụ vối còn có tác dụng điều trị sỏi thận rất tốt.

Nghiên cứu đã thực hiện trên 46 bệnh nhân mắc sỏi thận. Họ được cho uống nước nụ vối trong suốt 6 tháng liên tục. Nhiều người đã có dấu hiệu tiêu sỏi, kích thước sỏi giảm đi đáng kể. Chính vì thế, quan điểm uống nước vối hại thận là không hề có cơ sở và hoàn toàn sai về mặt khoa học.

Nên uống nước lá vối tươi hay lá vối khô?

Mặc dù lá vối tươi có nhiều tarin thế nhưng đôi khi nó sẽ làm ảnh hưởng tới hệ vi sinh đường ruột. Chính vì thế, nếu dùng thường xuyên thì bạn nên sử dụng nước lá vối khô hoặc lá vối tươi đã được ủ.

Cách ủ lá vối tươi như sau:

• Bạn chọn lá vối tươi bánh tẻ không quá già cũng không quá non. Bỏ những lá già, sâu bệnh rồi rửa sạch cho bớt nhựa, cắt từng lá ra làm đôi hoặc làm ba tùy thích.
• Tiếp đến, bạn cho hết vào nước ngâm trong 3 ngày, cứ 1 ngày thay nước 1 lần.
• Sau 3 ngày, bạn vớt lá ra đem rửa sạch, sau đó phơi khô rồi đem bảo quản trong túi nilon, để sử dụng dần.

Huyết áp cao có uống được lá vối không?

Nước lá vối đặc có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, giảm đau và hạ huyết áp do nóng gan. Vì thế, người huyết áp cao có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để sử dụng nhằm mang lại hiệu quả tích cực nhất nhé.

Uống nước vối có nóng không?

Câu trả lời chắc chắn là không. Bởi như đã nói ở trên, nước lá vối có khả năng thanh nhiệt, giải độc nên sẽ không hề gây nóng khi sử dụng.

Uống nước vối có mất ngủ không?

Nước lá vối không hề gây mất ngủ mà ngược lại, nó còn giúp bạn ngủ ngon và sâu hơn.

Uống nước lá vối có tác dụng giảm cân không?

Uống nước lá này thường xuyên sẽ có thể làm giảm mỡ bụng. Lý do là bởi trong nước lá vối có chứa chất beta-sitosterol. Giúp cơ thể chuyển hóa cholesterol và hỗ trợ giảm mỡ máu. Từ đó, có thể giúp bạn giảm mỡ và giảm cân an toàn.

Trên đây là tổng hợp những thông tin về lá vối, các bài thuốc từ lá vối mà chúng tôi đã tổng hợp. Như vậy, lá vối đem lại rất nhiều công dụng chữa bệnh. Tuy nhiên, các bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng để đạt hiệu quả tốt nhất nhé!