Cây tầm bóp là gì? Công dụng và các bài thuốc quý từ loài cây dại

Tham vấn y khoa : Bác sĩ

Ngày cập nhật :15/12/2022

Cây tầm bóp là loại cây dại mọc hoang rất dễ bắt gặp ở vùng nông thôn. Nhưng ít người biết rằng, đây còn là một vị thuốc quý, nổi bật với nhiều công dụng. Vậy cây tầm bóp là cây gì? Tìm hiểu những đặc điểm, các dụng, các bài thuốc quý và lưu ý khi sử dụng cây thuốc trong bài viết dưới đây.

Cây tầm bóp là gì?

Tầm bóp thực tế là còn có tên gọi khác là cây thù lu cạnh hoặc cây lồng đèn. Một giống cây mọc hoang, hay được tìm thấy tạo các nước có khí hậu vùng nhiệt đới. Bạn có thể bắt gặp cây tầm mọc ở ven đường tại Việt Nam, đặc biệt là các bờ bụi, vùng đất thấp dưới 1500m, ven sông suối…

• Tên dược liệu: Cây tầm bóp
• Các tên gọi khác: Bôm bốp, bùm bụp, thù lù cạnh, lồng đèn, lu lu cái
• Danh pháp trong khoa học: Physalis Angulata L
• Thuộc họ Cà – Solanaceae

Thành phần chính của tầm bóp

Thành phần hóa học chính của cây tầm bóp bao gồm:

• Alkaloid, Cacbohydrat.
• Chất đạm, chất béo, chất xơ.
• Canxi, Magie, Photpho, Sắt, Kẽm.
• Vitamin A, Vitamin C,…

Đặc điểm nhận biết cây lồng đèn

Để có cái nhìn tổng quan hơn về cây tầm bóp như thế nào? Mọi người có thể dựa vào những đặc điểm gì dưới đây:

• Cây thân thảo, chiều cao trung bình từ 50 – 90cm.Phân nhiều cành thành các góc, các cành có xu hướng mọc rủ xuống dưới.
• Lá mọc so le với nhau nối liền thân bởi cuống dài 15 – 30mm. Phiến lá hình bầu dục, màu xanh lục, dài 30 – 50mm, rộng khoảng 20 – 40mm, có lá chia thuỳ hoặc không.
• Hoa thường mọc đơn lẻ, có cuống mảnh dài khoảng 1cm. Đài hoa hình chuông, có lông mịn, màu trắng tươi hoặc vàng nhạt. Dưới gốc có chấm tím ở mỗi cánh, phân chia 5 thuỳ từ giữa đài hoa.
• Quả tầm bóp rất đặc biệt, được bao trùm bởi một lớp đài có hình dáng giống chiếc lồng đèn. Khi bóp vỡ lớp vỏ ngoài có tiếng kêu lốp bốp. Bên trong quả mọng, hình tròn và nhẵn, rộng 2cm, dài 3 – 4cm. Lúc non màu xanh, lúc chín chuyển dần sang màu đỏ hoặc cam đẹp mắt. Quả có nhiều hạt nhỏ li ti hình thận.

Thu hoạch và bào chế dược liệu

Tầm bóp xanh tốt quanh năm, ra hoa và kết trái quanh năm. Theo kinh nghiệm dân gian, người dân có thể thu hoạch cây thuốc bất kỳ thời điểm nào trong năm.

Toàn bộ bộ phận cây thuốc từ rễ, thân cành, lá và cả quả đều được thu hái để sử dụng làm dược liệu. Dược liệu có thể dùng tươi hoặc phơi/sấy khô, sao vàng để sử dụng dần.

Dược liệu khô cần được bảo quản trong túi kín, tránh ẩm, tránh mốc, mối mọt,… có thể đưa ra phơi lại để dùng trong thời gian dài.

Nhiều địa phương sử dụng lá rau tầm bóp để chế biến các món ăn dân dã như luộc, xào với thịt, nhúng lẩu,… đem lại hương vị độc lạ, hơi đắng nhưng lại thanh mát, đặc biệt tốt cho cơ thể.

Không chỉ thế, trẻ con nông thôn cực kỳ ưa chuộng quả cây tầm bóp với vị chua chua thanh thanh, nhiều người cảm nhận ăn rất giống vị cà chua chín.

Đối tượng sử dụng cây bôm bốp

Nếu là một trong những đối tượng dưới đây bạn có thể sử dụng cây bôm bốp vào điều trị bệnh.

• Bệnh nhân ho hen, viêm phế quản
• Bệnh nhân ung thư: Ung thư phổi, ung thư gan, ung thư ruột, ung thư cổ tử cung, ung thư mũi – vòm họng
• Bệnh nhân tiểu đường
• Người bị mụn nhọt
• Người bình thường dùng hàng ngày để phòng bệnh

Liều lượng sử dụng cây tầm bóp

Mặc dù là một thảo dược lành tính, không có độc tố nhưng các chuyên gia cảnh báo tuyệt đối không quá lạm dụng.  Mỗi ngày, bạn chỉ nên sử dụng theo liều lượng dưới đây:

• Nếu dùng cây tươi để uống, nấu nước tắm rửa, đắp bên ngoài da có thể dùng tối đa 80g mỗi ngày.
• Nếu dùng dược liệu khô để sắc thuốc, chỉ nên dùng từ 20 – 40g mỗi ngày.

Cây tầm bóp có tác dụng gì?

Theo Đông y, tầm bóp là cây thuốc Nam quý, không độc, có tính mát và vị hơi đắng. Thảo dược chứa lượng lớn thành phần dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, rất có lợi cho sức khỏe. Tầm bóp có tác dụng tốt trong điều trị viêm gan, tiểu đường, gout,…

Phòng chống bệnh tim, giảm lượng Cholesterol trong máu

Cây tầm bóp chứa một lượng lớn Vitamin C với tác dụng giúp cơ thể ngăn chặn các gốc tự do có thể làm hỏng mạch máu. Từ đó giúp phòng ngừa và giảm thiểu được các bệnh về tim mạch.

Ngoài ra, Vitamin A và Vitamin C trong vị thuốc có thể làm giảm lượng Cholesterol trong máu. Giúp cơ thể tránh được đột quỵ và các loại bệnh nguy hiểm.

Cây tầm bóp chữa bệnh gan

Gan là một cơ quan đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa, thải độc, dự trữ Glycogen, tổng hợp Protein huyết tương và sản xuất dịch mật.

Các bệnh về gan thường gặp gồm: gan nhiễm mỡ, xơ gan cổ trướng, viêm gan siêu vi B, viêm gan siêu vi C, ung thu gan,… Bệnh nhân có thể cân nhắc sử dụng cây tầm bóp chữa bệnh gan.

Ngăn ngừa tổn thương mô cơ và hỗ trợ điều trị bệnh gout

Lượng Vitamin C trong dược liệu tác động rất tốt trong việc ngăn ngừa đau nhức và tổn thương mô cơ.

Thực phẩm còn giúp hỗ trợ điều trị bệnh Gout một cách hiệu quả. Đây là căn bệnh rối loạn chuyển hóa Acid Uric thường gặp phải ở người thuộc lứa tuổi trung niên.

Tầm bóp chứa nhiều chất xơ, Alkaloid, các Axit béo. Các chất này có tác dụng giúp kháng viêm, làm giảm đau, hấp thụ bớt Axit Uric có trong máu và nước tiểu. Người mắc bệnh Gout nên tham khảo sử dụng vị thuốc này trong quá trình chữa bệnh.

Tác dụng của rau tầm bóp giúp hỗ trợ điều trị ung thư

Theo kết quả của nhiều nghiên cứu, các thực phẩm giàu Vitamin C. Có tác dụng rất tốt trong việc hỗ trợ điều trị ung thư ruột kết, ung thư dạ dày, ung thư phổi, ung thư miệng,… Rau tầm bóp là một trong những thực phẩm đó.

Ngoài ra, một số hợp chất trong vị thuốc này còn có khả năng chống lại và tiêu diệt các tế bào ác tính phát triển, đồng thời cũng giúp làm thu nhỏ khối u.

Xem thêm: Chè vằng: 10+ Công dụng bất ngờ và cách sử dụng an toàn

Cây tầm bóp có tác dụng giúp sáng mắt

Bổ sung một lượng vừa đủ tầm bóp vào thức ăn hoặc thức uống hàng ngày sẽ giúp bạn đáp ứng được nhu cầu vitamin A cần thiết cho cơ thể.

Lượng Vitamin A này có thể giúp ngăn ngừa tình trạng khô mắt. Từ đó giúp mắt sáng hơn và thích nghi tốt với các mức độ ánh sáng. Bên cạnh đó, nó cũng giúp phòng ngừa đục thủy tinh thể.

Điều trị tiểu đường, phòng ngừa sỏi tiết niệu

Cây tầm bóp có chứa nhiều vitamin C giúp tăng tiết Insulin trong máu. Nên hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường rất tốt. Không chỉ vậy, thực phẩm cũng giúp phòng trị sỏi tiết niệu.

Đây là căn bệnh phổ biến có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hại. Như viêm đường tiết niệu, suy giảm chức năng thận. Hàm lượng Vitamin A có trong cây thuốc giúp hình thành Canxi Photphat. Góp phần ngăn ngừa bệnh này hiệu quả.

Tầm bóp hỗ trợ điều trị tiểu đường

Tăng cường hệ miễn dịch, chống nhiễm trùng và chữa lành vết thương

Hệ thống miễn dịch hoạt động kém sẽ dễ gây ra các bệnh cảm lạnh, ho và sốt. Vì vậy, để phòng ngừa hoặc điều trị các triệu chứng trên một cách an toàn hiệu quả. Bạn nên đều đặn bổ sung lượng rau tầm bóp cần thiết để cung cấp đủ Vitamin C cho cơ thể.

Cây tầm bóp giúp tăng sức đề kháng

Hơn nữa, cả Vitamin A và Vitamin C đều giúp tăng cường miễn dịch cho cơ thể, hỗ trợ cơ thể chống nhiễm trùng.

Ngoài ra, thành phần dinh dưỡng trong cây tầm bóp cũng nâng cao sản xuất các tế bào bạch cầu giúp khử độc, kháng khuẩn và tạo ra kháng thể. Từ đó, nó có khả năng thúc đẩy các mô liên kết để giúp chữa lành vết thương nhanh chóng.

Một số bài thuốc trị bệnh từ cây tầm bóp

Dưới đây là một số bài thuốc dân gian hay từ tầm bóp mà bạn có thể tham khảo và sử dụng.

Chữa ho và viêm họng

Với công dụng thanh nhiệt, giải độc, sát khuẩn rất tốt, trong dân gian sử dụng dược liệu để giảm ho, ho khản tiếng, ho có dãi đờm, chữa viêm họng, sưng yết hầu và cảm sốt, cúm gia cầm.

Bạn có thể tùy chọn sử dụng cây tươi, dược liệu khô hoặc kết hợp thêm các dược liệu khác đều được.

• Cách 1: Hái khoảng 50g cây tươi, rửa sạch nhiều lần rồi sắc cùng 0.5 lít nước, đun cạn còn lại khoảng một nửa. Chắt lấy nước thuốc để uống hết trong ngày, chia thành 2 – 3 lần uống.
• Cách 2: Sử dụng 15 – 20g dược liệu khô, sơ chế sạch sẽ rồi sắc với 500ml nước. Đun cạn còn khoảng 250 – 300ml thì chắt nước, uống 2 – 3 lần trong ngày.
• Cách 3: Đun nước thuốc từ 70g tầm bóp tươi (hoặc 30g tầm bóp khô), 15g củ mạch môn khô với 600ml nước, chắt nước thuốc uống trong ngày.

Để có hiệu quả, cần kiên trì sử dụng liên tục trong ít nhất 3 – 5 ngày, kết hợp các biện pháp chăm sóc, bảo vệ cổ họng khoa học.

Tác dụng với các bệnh da liễu

Với đặc tính mát, thanh nhiệt, giải độc, sát khuẩn, sát trùng mạnh mẽ. Đây là một trong những thảo dược thiên nhiên chữa bệnh da liễu rất tốt.

Người bị bệnh tay chân miệng, nổi ban đỏ, mẩn ngứa, mụn nhọt, thuỷ đậu, viêm da cơ địa, viêm da dị ứng,… có thể tham khảo bài thuốc sau:

• Thuốc uống: Dùng 50g cây tầm bóp tươi hoặc 15g dược liệu khô. Sắc cùng 500ml trong khoảng 20 phút, thu về khoảng 200ml và uống trong ngày, Sử dụng liên tục cho đến khi khỏi bệnh.
• Thuốc đắp ngoài da: Hái một nắm lá cây, rửa sạch nhiều lần, ngâm với nước muối pha loãng. Vớt ra để ráo nước rồi giã nát, đắp trực tiếp vào vết thương ở da.

Ngoài ra, để làm dịu da, sát khuẩn ở bề mặt da, giảm ngứa ngáy, sưng đau bạn có thể nấu nước tắm để tắm rửa hàng ngày.

Chữa mụn đinh độc, mụn ở vú gây sưng đau

Nếu bị nổi mụn đinh râu, đinh độc, nhọt gây viêm, sưng và đau nhức ở mặt, ở bầu ngực, bạn có thể dùng cách sau:

• Hái khoảng 40 – 80g cây tươi, rửa thật sạch với nước muối pha loãng, rửa lại với nước sạch, rồi vớt ra để cho ráo nước hoàn toàn.
• Giã nát, dùng khăn xô lọc riêng nước và bã thuốc. Nước cốt chia nhỏ uống trong ngày còn bã đắp lên da mỗi ngày một lần.
• Ngoài ra, 2 – 3 ngày một lần dùng cây tầm bóp để nấu nước tắm rửa vết thương để giảm đau, tiêu viêm hiệu quả.

Cách dùng cây tầm bóp chữa bệnh tiểu đường

Các món từ cây tầm bóp ăn có tác dụng gì? Dân gian có món rễ tầm bóp nấu cùng tim lợn và chu sa, hỗ trợ hạ đường và ổn định chỉ số đường huyết hiệu quả.

• Đào 20 – 30g rễ cây tầm bóp, rửa nhiều lần với nước cho thật sạch, cắt thành từng khúc nhỏ.
• 1 quả tim lợn nhỏ, khử hôi, sơ chế sạch sẽ sau đó cắt thành khúc vừa ăn.
• Hầm tim lợn, rễ cây thuốc, thêm một thìa cafe chu sa cho chín kỹ trong khoảng 20 phút, không nêm gia vị khác.
• Mỗi ngày ăn tim lợn hầm rễ tầm bóp một lần, một liệu trình dùng liên tục trong 5 – 7 ngày.
• Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sắc nước từ rễ cây để uống hàng ngày, mỗi ngày dùng 30g rễ tươi.

Ăn quả cây tầm bóp có tác dụng chữa bệnh gì hiệu quả?

Quả tầm bóp có vị chua thanh, ăn ngon và lạ miệng. Không chỉ thế, nó còn có tác dụng chữa đờm, thuỷ thũng, chữa ho.

Người dân vùng sông nước thường xuyên sống dưới nước có truyền tai nhau bí quyết ăn quả tầm bóp để bổ sung vitamin C, phòng ngừa bệnh Scorbut.

Hiệu quả chữa bệnh ung thư khó ngờ của cây thuốc

Khi nghiên cứu về cây thuốc, các nhà khoa học bất ngờ khi dược liệu này có khả năng phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh ung thư.

Hoạt tính tiêu diệt tế bào ung thư mạnh nhất với loại ung thư gan, tử cung, phổi, vòm họng, đại tràng,…

Một số bài thuốc dùng trong điều trị ung thư được sử dụng rất phổ biến trong dân gian gồm:

• Bài 1 (ung thư phổi, cổ tử cung, gan, ruột, vòm họng, mũi): Sắc 1.5 lít nước cùng với 30g tầm bóp khô, 40g bách giải. Khi sôi vặn nhỏ lửa đun cạn còn 700ml thì chia 2 phần uống trong ngày, uống liên tiếp 2 – 3 tháng.
• Bài 2 (ung thư tử cung, phổi, đại tràng, họng): Lấy 30g cành có hoa, lá và quả khô tầm bóp, 20g bạch truật. 10g mỗi loại gồm cát cánh, huyền sâm, mạch môn, huyền sâm, hoàng cầm và 4g cam thảo. Tất cả sắc cùng 4 bát nước còn 2 bát, chia 2 lần uống, dùng liên tiếp 15 – 20 ngày. Nghỉ 10 ngày rồi tiếp tục, kiên trì sử dụng trong thời gian dài.
• Bài 3: Sử dụng 30g dược liệu khô và 40g xạ đen để sắc thuốc cùng 1.5 lít nước. Đun kỹ cho đến khi còn một nửa thì uống hết trong ngày, dùng liên tục vài tháng.

Vậy cây tầm bóp có độc không?

Không chỉ là thuốc, tầm bóp còn là một loại “rau” ngon được sử dụng để chế biến thành các món ăn, vừa ngon miệng vừa tốt cho sức khỏe.

Một số món ăn ngon từ thảo dược:

• Cây tầm bóp nấu canh: Hái lá non, vò nhẹ rồi rửa sạch, thái nhỏ và nấu thành món canh thanh nhiệt vào mùa hè.
• Rau tầm bóp luộc, xào: Dùng lá và đọt non chế biến tương tự như các loại rau bình thường.
• Tầm bóp xào thịt: Thái thịt thành miếng mỏng, xào cho săn rồi thêm rau non vào, đảo cho chín và nêm nếm gia vị vừa miệng.

Những món ăn này rất tốt cho bệnh nhân tiểu đường, huyết áp, ung thư.

Xem thêm: 10+ Lợi ích tuyệt vời của rau má – Hướng dẫn cách dùng chi tiết

Cách pha trà dược liệu

Tầm bóp cũng là một loại thảo mộc làm trà được nhiều người ưa thích bởi vị đắng dịu, thanh nhiệt và tốt cho cơ thể.

Bạn có thể pha trà hoặc nấu nước trà để sử dụng:

• Cách 1: Lấy một ít tầm bóp khô (10g) cho vào bình trà, tráng qua nước sôi lần đầu. Đổ thêm nước sôi và hãm trong khoảng 10 phút là có thể uống được.
• Cách 2: Đun nước 50g thảo mộc khô cùng 1.5 lít nước để uống thay trà mỗi ngày.

Rất nhiều người thích trà thảo dược từ tầm bóp bởi vị đắng dịu, uống vào rất mát. Sử dụng mỗi ngày sẽ tốt cho sức khỏe. Đặc biệt, bệnh nhân bị tiểu đường, ung thư nên sử dụng loại trà này để tốt cho cơ thể và hỗ trợ điều trị bệnh.

Lưu ý, kiêng kỵ cần ghi nhớ khi dùng

Khi sử dụng dược liệu, để đảm bảo an toàn cho sức khoẻ. Và để những bài thuốc phát huy hiệu quả tốt nhất bạn cần chú ý những điều sau:

• Dùng dược liệu đúng liều lượng trong các bài thuốc. Không tự ý thay đổi thành phần bài thuốc, không dùng quá liều lượng dược liệu mỗi ngày.
• Những tác dụng phụ không mong muốn có thể gặp gồm nổi mẩn ngứa, khó thở, tức ngực, buồn nôn,…tuy nhiên rất hiếm gặp. Chỉ xảy ra nếu dùng quá liều lượng cho phép, người có cơ địa dị ứng, nhạy cảm với thảo dược.
• Phụ nữ đang có bầu và trẻ em dưới 6 tuổi không nên tự ý sử dụng.
• Nếu đang trong thời gian sử dụng thuốc Tây, TPCN thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu muốn dùng thêm thảo dược. Một số loại có thể tương tác với nhau làm giảm tác dụng, gây tác dụng phụ,…
• Khi dùng trà/nước uống/thuốc sắc từ dược liệu chỉ được dùng trong ngày. Không để qua đêm sẽ gây ra những phản ứng hoá học có thể gây hại cho đường ruột, cơ quan nội tạng.

Trên đây là một số thông tin về cây tầm bóp bạn có thể tham khảo qua. Nếu bạn muốn áp dụng các bài thuốc từ cây tầm bóp hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng. Chúc sức khỏe!