Cây cà gai leo:10+ Thông tin về cây dược liệu không phải ai cũng biết

Tham vấn y khoa : Bác sĩ

Ngày cập nhật :24/11/2022

Cà gai leo là một trong những thảo dược quen thuộc có tác dụng trong điều trị các bệnh về gan, chữa phong thấp, chảy máu chân răng, say rượu, bệnh lậu… Trong đó công dụng điều trị các bệnh về gan là nổi bật hơn cả. Vậy công dụng, liều dùng và cách sử dụng loại dược liệu này như thế nào? Nội dung bài viết dưới đây sẽ giải đáp vấn đề này. Hãy theo dõi để tìm ra câu trả lời nhé!

Cây cà gai leo là gì?

Cà gai leo hay còn có tên gọi khác cà gai dây, cà vạnh, cà lù, cà bò. Và có tên khoa học là Solanum procumbens thuộc họ Solanaceae.

Cà leo mọc hoang khắp nơi từ vùng núi thấp cho đến trung du hay đồng bằng ven biển. Cà leo chữa bệnh gan phổ biến nhất ở Miền Bắc nước ta. Cây được tìm thấy nhiều ở các tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Nam, Thái Bình.

Cà gai leo thuộc loài cây nhỡ leo, chia nhiều cành, có chiều dài từ 60 – 100 cm. Lá cây màu xanh, mọc so le, hình trứng hay thuôn dài. Dưới gốc lá hình rìu hay hơi tròn, mặt dưới lá hơi có lông mềm hình sao, màu trắng.

Nhưng không bị nhám, mặt trên của lá có gai. Ra hoa từ tháng 4 đến tháng 9 và kết quả vào tháng 9 đến tháng 12.

Cây cho quả mọng, bóng, màu đỏ, hình cầu đường kính 7 – 9 mm. Hạt màu vàng nhạt, dạng thận hình đĩa, kích thước 3 x 2 mm. Đối với loại cà gai leo có nhiều gai thì sẽ có cành xòe rộng.

Đây là loài cây được xem là cây thuốc nam có vị hơi the, tính ấm, có tác dụng giải độc gan tốt nhất hiện nay.

• Tên khoa học: Solanum hainanense Hance
• Tên khác: Cà gai dây, cà vạnh, cà quýnh, cà lù, gai cườm
• Họ: Cà (Solanaceae)

Có các loại cà gai leo nào?

Nhiều người khi nhắc tới cà gai thường nghĩ rằng chỉ có một loại duy nhất. Tuy nhiên trên thực tế cây thuốc này có nhiều loại khác nhau.

Dựa theo đặc điểm của hoa thì cà gai dây có 2 loại:

• Cà gai leo hoa trắng: Một số đặc điểm nổi bật là dây nhỏ, hoa màu trắng tinh xinh xắn. Loại cây này dùng để làm thuốc, chúng phân bố chủ yếu ở miền núi phía Bắc và dễ trồng.
• Cà gai leo tím: Đặc điểm nổi bật chính là màu tím của hoa, thân dây lớn hơn loại cà trắng. Người ta thường dùng cây này để trồng trên hàng rào tăng tính thẩm mỹ cho khung cảnh.

Dựa theo vùng miền người ta phân cà gai leo ra thành:

• Cà gai leo miền Trung: Một số đặc điểm nổi bật như: thân cây cằn cỗi, màu nâu và rất cứng cáp phù hợp với khí hậu mưa nắng thất thường của miền Trung.
• Cà gai leo miền Bắc và miền Nam: Cà gai dây ở hai miền này có một số đặc điểm nhận dạng như: cà dây leo thường có màu xanh, bụ bẫm và dễ trồng, dễ chăm sóc hơn.

Dựa theo đặc điểm tính chất có thể phân loại thành:

• Cà gai leo khô: Cây thuốc đã được sơ chế phơi hoặc sấy khô, thường dùng trong các bài thuốc Đông y. Ưu điểm lớn nhất của dạng này là dễ bảo quản, dễ sử dụng mà vẫn giữ được dược tính.
• Cà gai leo tươi: Dược liệu vừa mới thu hái, vẫn còn nhiều nước. Nếu sử dụng phải sử dụng luôn, không để được lâu.

Thành phần có trong cây cà gai

Mọi người cần biết rằng toàn cây và nhiều nhất là rễ CGL chứa alcaloid, tinh bột, saponosid, flavonoid.

Rễ và lá cà gai leo chứa cholesterol, β – sitosterol, lanosterol, dihydrolanosterol; alcaloid mới là solasodenon; hai aglycon là solasodin và neochlorogenin.

Ngoài ra, rễ còn chứa 3β – hydroxyl – 5α – pregnan – 16 – on. Khi thủy phân dịch chiết rễ, phần đường thu được gồm D-glucose, D-galactose, L-rhamnose.

Cách sử dụng cây cà dây

Công dụng của cà dây được khẳng định không chỉ trong YHCT mà còn được phân tích theo y khoa hiện đại. Có nhiều cách để sử dụng cà gai dây trong chữa bệnh. Các bạn có thể tham khảo một số cách dưới đây:

Cách nấu nước cây cà gai để uống

Một trong những cách dùng loại dược liệu này đơn giản và tiện lợi nhất chính là hãm lấy nước uống. Cách thức thực hiện đơn giản như sau:

• Lấy một lượng 50 – 60 gram cà gai  tươi, các bạn mang rửa sạch rồi cho vào bình giữ nhiệt hoặc ấm trà.
• Đổ 1 lít nước sôi vào đậy kín nắp và hãm như hãm nước chè sau khoảng 30 phút là có thể sử dụng.
• Với những người khá bận rộn, ít có thời gian rảnh thì có thể sử dụng cách này để tiết kiệm thời gian mà vẫn có hiệu quả điều trị bệnh.

Sắc lấy nước uống

Ngoài hãm lấy nước uống thì cách sắc cà gai  sẽ giúp các dược chất trong cà tiết ra nước tốt hơn. Vì thế, mang đến hiệu quả trị bệnh cao hơn. Cách thực hiện như sau:

• Các bạn lấy khoảng 50 gram cà gai  rửa sạch với nước nhiều lần. Sau đó cho vào nồi sắc thuốc có sẵn 1 lít nước.
• Tiến hành đun cho sôi khoảng 20 phút thì tắt bếp.
• Gạn lấy phần nước thuốc này để uống trong ngày.

Xem thêm: [Góc Review] Sâm đất là gì, công dụng, bài thuốc, giá bán

Những đối tượng nên sử dụng cây cà leo

Nếu là một trong những đối tượng dưới đây, bạn có thể sử dụng cây cà leo vào điều trị bệnh.

• Người bị viêm gan đặc biệt là viêm gan B.
• Người men gan tăng cao.
• Người thường sử dụng bia rượu.
• Người nổi mụn nhọt quanh năm.
• Người đang dùng các loại thuốc tây.

Tuy cà leo có nhiều hiệu quả đối với nhóm người có các dấu hiệu và đặc điểm trên nhưng bạn cần nên sử dụng cà leo với lượng mức vừa phải để tăng hiệu quả và không gặp các tác dụng phụ.

Để cân chuẩn liều lượng đúng cho cơ thể, bạn nên hỏi và nhận tư vấn từ các bác sĩ chuyên ngành hoặc bệnh viện uy tín.

Công dụng của cây cà gai dây

Cà gai dây được sử dụng với rất nhiều công dụng tuyệt vời. Ngoài việc hỗ trợ điều trị bệnh về gan cà gai dây còn có rất nhiều công dụng hữu hiệu khác như sau:

• Hỗ trợ điều trị các triệu chứng liên quan đến gan như: vàng da, vàng mắt, mẩn ngứa, mụn nhọt
• Trong thành phần của cà gai dây có chứa hoạt chất Glycoalcaloid có tác dụng thải độc và hỗ trợ điều trị: gan nhiễm mỡ, sơ gan, viêm gan B…
• Giúp tăng cường chức năng gan, hỗ trợ hạ men gan
• Rễ cây cà gai dây đặc biệt hữu hiệu trong hỗ trợ điều trị chảy máu chân răng. Không chỉ có vậy rễ cây này cũng rất hiệu quả trong điều trị phong thấp, giải rượu.
• Cà gai dây cũng có tác dụng điều trị rắn cắn. Nó giúp ngăn chặn nọc độc chạy vào các bộ phận của cơ thể.

Hỗ trợ điều trị viêm gan B

Trong cây cà gai có chứa dược chất glycoalcaloid có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm gan virút, đặc biệt là viêm gan B.

Tăng cường miễn dịch và cải thiện các triệu chứng của bệnh như chán ăn, mệt mỏi, vàng da, men gan trở về bình thường nhanh sau 2 tháng.

Đồng thời, dược chất này còn có tác dụng làm chậm sự phát triển của xơ gan và giảm mức độ xơ gan giai đoạn sớm.

Bảo vệ gan dưới tác động bệnh nhiễm độc TNT

Các hoạt chất trong dịch chiết cà gai  có tác dụng bảo vệ gan dưới tác dụng độc của TNT.

Thể hiện rõ thông qua việc hạn chế hủy hoại tế bào gan, hạn chế việc tăng trọng lượng gan do nhiễm độc TNT. Và giảm bớt các biểu hiện tổn thương gan trên tiêu bản vi thể.

Có thể ức chế một số tế bào ung thư

Dịch chiết toàn phần từ cây cà gai  và Glycoalcaloid. Đều có tác dụng chống viêm làm giảm tổn thương do oxy hóa gây ra ở gan, bảo vệ gan.

Thêm vào đó, nó cũng có tác dụng ức chế được một số dòng tế bào ung thư. Do virut như tế bào ung thư gan (Hep 3B, PLC/PRF), ung thư cổ tử cung…

Bên cạnh đó các thành phần trong cà gai còn có khả năng ức chế sự phát triển của một số virut ung thư.

Các tác dụng khác

Rễ cây cà leo có chứa tinh bột và nhiều chất hóa học khác như ancaloit, glycoancaloit, Solamin A, B. Dùng làm thuốc hỗ trợ chữa trị phong thấp, đau nhức răng, chảy máu chân răng, chữa say rượu.

Đặc biệt, cà leo phát huy tác dụng trong việc chữa bệnh vàng da, chướng bụng, người mệt mỏi, ăn uống không tiêu. Ngoài ra, rễ cây của nó còn được sử dùng để sắc thuốc uống chữa bệnh lậu trong y học.

Một số ứng dụng của cà leo gai vào điều trị bệnh

Dưới đây là một số ứng dụng của cây cà gai dây thường được sử dụng trong y học cổ truyền từ trước đên nay như:

Cà dây leo hỗ trợ điều trị viêm gan B, bệnh về Gan

Sử dụng 40gram ca dây leo phơi khô, hãm nước uống hàng ngày.

Với người bệnh uống từ 4-6 lần, người phòng bệnh uống từ 2-4 lần. Ngoài ra nên sử dụng cao cà dây leo đã cô đặc để tăng hiệu quả. Giảm thời gian điều trị.

Chữa đau lưng, tê thấp, nhức mỏi

Sử dụng 10gr cà gai leo, 10gr dây gấm, 10gr kê huyết đằng, 10gr thổ phục linh và 10gr lá lốt. Sao vàng các nguyên liệu này và sắc uống 1 thang/ ngày.

Nên duy trì sử dụng 10 – 30 thang bệnh sẽ thuyên giảm đáng kể.

Chữa các bệnh về gan do virus, hỗ trợ phòng chống tế bào ung thư

Có thể áp dụng 1 trong các bài thuố.c sau; Sử dụng 35gr rễ, thân, lá khô cà gai leo sắc với 1 lít nước cho đến khi cô lại còn 300ml, sau đó chia 3 lần/ngày. S

ử dụng 30gr rễ, thân, lá cà leo, 10gr cây chó đẻ (diệp hạ châu) và 10gr cây dừa cạn; sau đó sao vàng, sắc uống hàng ngày.

Tác dụng giải rượu

Sử dụng 100gr cà gai leo đã phơi khô, sắc với khoảng 400ml nước đun đến khi còn khoảng 150ml nước; Sử dụng nước này uống trong ngày.

Hoặc có thể hãm 50gr cà gai  với nước sôi (tương tự hãm trà) rồi cho người say rượu uống.

Để tránh say khi uống rượu, bia, có thể dùng cà gai leo chà răng hoặc nhấm 1 miếng rễ của cây.

Chữa rắn cắn

Sử dụng khoảng 30 – 50gr cà gai leo còn tươi, rửa sạch, giã nhuyễn rồi hòa với khoảng 20ml nước đun sôi để nguội.

Sau đó lấy nước này cho người bị rắn cắn uống ngày 2 lần. Sang ngày thứ 2, có thể sử dụng 15 – 30gr rễ cà gai leo khô. Sao vàng rồi sắc lấy nước cho người bị rắn cắn uống 2 lần/ngày.

Nên duy trì khoảng 3 – 5 ngày người bệnh sẽ khỏi hẳn, nọc độc của rắn.

Cà dây leo có thể chữa sưng mộng răng

Để chữa sưng mộng răng, cần sử dụng hạt của cây cà gai leo với bài thuốc như sau.

Sử dụng khoảng 4gr hạt cà gai leo, tán nhỏ sau đó trộn cùng 1 ít sáp ong và đựng trong 1 đồ vật bằng đồng. Rồi đốt lấy khói và xông vào chân răng. Cách làm này được ghi chép trong Bách gia trân tàng.

Chữa bệnh phong thấp

Dùng 20gr mỗi loại nguyên liệu sau; rễ cà gai leo, rễ cỏ xước, vỏ chân chim, dây mấu, dây đau xương và rễ tầm xuân.

Sắc hỗn hợp nguyên liệu này lấy nước uống hàng ngày. Duy trì lâu dài bệnh phong thấp sẽ giảm đáng kể.

Xem thêm: Cây xạ đen – 10+ Công dụng, bài thuốc và những điều cần lưu ý

Những lưu ý khi sử dụng cà gai

Cà gai leo có nhiều tác dụng trong một số bệnh lý. Tuy nhiên các bạn cần lưu ý một số vấn đề sau để sử dụng an toàn và hiệu quả:

• Caần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng nếu đang dùng thuốc tây y hoặc dược liệu đông y nào khác.
• Nên dùng đúng liều lượng theo khuyến cáo của bác sĩ mà không được dùng quá nhiều để tránh những tác dụng phụ đáng tiếc.
• Nếu trong quá trình sử dụng mà thấy có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào nên dừng thuốc ngay và báo với bác sĩ để có hướng can thiệp kịp thời.
• Dược liệu không phù hợp với trẻ nhỏ dưới 6 tuổi
• Đối với những người thuộc trường hợp đặc biệt như trẻ nhỏ, người đang cho con bú, phụ nữ mang thai cần thận trọng hoặc không nên sử dụng cà gai leo. Tốt nhất nên tìm loại dược liệu khác lành tính hơn mà có tác dụng tương đương để mang lại hiệu quả.
• Những đối tượng có thể sử dụng cà gai leo đó là: Người bị rắn cắn, người có bệnh lý về xương khớp. Bệnh nhân bị ho nhiều do hen phế quản. Người thường xuyên bị mất ngủ, ngủ không sâu giấc. Người có bệnh lý về gan như xơ gan, tăng men gan, viêm gan B.

Tuỳ thuộc vào tình trạng, sức khoẻ của mỗi người mà có cách sử dụng, liều lượng sử dụng thích hợp. Tuyệt đối không tự ý kết hợp, điều chỉnh các bài thuốc, cần tham khảo ý kiến của người có chuyên môn trước khi sử dụng.

Kiêng kị khi sử dụng cà gai leo

Dưới đây là một số kiêng kị khi sử dụng cà gai leo mà mọi người cần nghi nhớ.

• Chỉ nên dùng với một lượng vừa đủ, phù hợp với việc điều trị bệnh.
• Không nên dùng cho trẻ dưới 6 tuổi vì lúc này cơ thể còn yếu, hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ, gan vẫn chưa hoàn thiện để hoàn thành các chức năng của mình.
• Phụ nữ đang mang thai cũng cần thận trọng khi sử dụng, không được tự ý sử dụng nếu chưa có sự cho phép của bác sĩ.
• Trong thời kỳ cho con bú cũng không nên dùng cà gai leo vì có thể ảnh hướng đến tuyến sữa, ảnh hưởng đến dưỡng chất mà bé được cung cấp từ mẹ. Nếu dùng cần có sự cho phép của bác sĩ.

Cà gai leo khô mua ở đâu, bao nhiêu tiền?

Mặc dù cà gai leo được biết tới là loại cây mọc hoang nhưng lại có hàm lượng dược tính cao. Có công dụng cực tốt trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về gan. Hiện nay dược liệu này được bán rộng rãi trên thị trường với mức giá vô cùng đa dạng.

Giá cà gai leo trên thị trường hiện nay dao động ở mức:

• Cà gai leo tươi: Từ 50.000 – 80.000 vnđ/kg
• Cà gai leo khô: 100.000 – 200.000 vnđ/kg
• Rễ cà gai leo khô: 300.000 – 500.000 vnđ/kg
• Cà gai leo được bào chế thành phẩm: 60.000 đến 300.000

Thị trường dược liệu nói chung và dược liệu cà gai leo nói riêng đang rất hỗn loạn. Thực trạng dược liệu giả, kém chất lượng tràn lan khiến người tiêu dùng hoang mang.

Nhiều địa chỉ bán cà gai leo giả, trà trộn các loại lá cây có đặc điểm tương đồng. Nhưng không có giá trị, công đoạn bào chế dược liệu không đạt chuẩn. Dẫn đến dược liệu giảm tác dụng, thậm chí có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ. Do đó, người tiêu dùng cần phải lưu ý đặt niềm tin tại các cơ sở, thương hiệu uy tín khi mua dược liệu.

Với những thông tin được chia sẻ có lẽ bạn đã hiểu được phần nào những công dụng mà cà gai leo có thể mang lại. Nhưng đây là thuốc dân gian nên hiệu quả của nó còn tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng bệnh của mỗi người. Để đảm bảo an toàn khi sử dụng, bạn nên trao đổi trước với bác sĩ nếu có ý định dùng nguyên liệu này.